تأثیر اکراه بر عنصر معنوی در قتل از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی

چکیده

 
 
اکراه یعنی وادار کردن شخصی، کسی را بر کاری، از روی اجبار است. اکراه از جمله عواملی است که اراده آزاد و قصد مرتکب را متأثر نموده و عنصر روانی جرم را مخدوش و متزلزل می­کند. این أمر سبب شده است، که أغلب قوانین جزایی دنیا، و بخصوص فقه اسلامی، در بیشتر باب‌هاى فقهى اعم از عبادات، عقود و ایقاعات، اکراه را مانع از مسؤلیت کیفری بدانند. اما در خصوص اکراه در قتل، این که عنصر معنوی را زایل می­کند یانه؟ مباحث متعددی از دیر باز مطرح بوده است، و با آن که اکراه در همة جرایم از عوامل رافع مسؤلیت کیفری به شمار آمده، اما در خصوص اکراه در قتل، دیدگاه­های متفاوت وجود دارد. یک نظر این است که اکراه در قتل، عنصر معنوی را زایل نمی­کند، به دلیل اینکه شخص مکرَه با اراده و قصد، کشتن دیگری را برای نجات خود اختیار می­کند. لذا قتل ناشی از اکراه را مستوجب قصاص دانسته­اند. نظریه دیگر، با استناد به اطلاق حدیث رفع، اکراه در قتل را، رافع مسؤلیت کیفری دانسته است؛ به دلیل اینکه اکراه در قتل، عنصر معنوی مرتکب را که از ارکان تحقق جرم است، زایل کرده و ارادة اکراه کننده، جانشین اراده شخص مکرَه می­شود. با توجه به اوضاع، احوال و شرایطی شخص مکرَه، به نظر می­رسد نظریه «تأثیر اکراه در قتل بر عنصر معنوی»، از منطق حقوقی قویتری بر خوردار است.
 


 

کلیدواژه‌ها