ملاحظات حقوق بشری مجازات قصاص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مجتمع آموزش عالی علوم انسانی- اسلامی

چکیده

سیاست کیفری اسلام در قبال حمایت از ارزش‌های بشری به هدف اجرای عدالت و تامین امنیت بنیان نهاده شده‌است. مجازات قصاص که پاسخ اصلی به هرگونه صدمه عمدی به تمامیت جسمانی انسان است، به‌خوبی تحقق این هدف ترکیبی را تضمین کرده‌است. با این حال، بعد از ظهور سازمان‌های بین‎المللی و شکل‎گیری نهادها و اسناد حقوق بشری، تمایل به‌لغو حکم مجازات اعدام و سلب حیات از فهرست مجازات‌ها، مشاهده می‏شود. از آن‌جا که قصاص نفس نیز سلب حیات است، به عقیده‌ی برخی اندیشمندان، اسناد بین‏المللی حقوق بشر ناظر به حکم اعدام، شامل قصاص، نیز می‏گردد. اینک، سؤال این است که ملاحظات و چالش‏های حقوق بشری قصاص که از مقررات ثابت و غیرقابل تغییر شریعت اسلام است، چگونه قابل حل است. نوشتار حاضر نشان داده‌است که هدف از جرم‏انگاری قتل عمد، تشریع و اجرای قصاص در اسلام، صیانت از مهم‎ترین ارزش بشری؛ یعنی حیات انسان است. پس مجازات قصاص، نه تنها حقوق بشر را نقض نمی‏کند، بلکه یکی از مهم‎ترین تدابیر احیای حقوق بشر به‌حساب می‏آید. به‌علاوه، از بررسی اسناد بین‏المللی ناظر بر حقوق بشر، نیز به‌دست می‏آید که مجازات سلب حیات، به‌طور مطلق منع نشده‌است، بلکه محدود به جرایم مهم و خطرناک شده‌است که بدون تردید، جرم قتل عمد در همان ردیف قرار دارد. البته، در باب قصاص مقررات جزیی‎تری وجود دارند، مانند تفاوت بین زن و مرد، کافر و مسلمان و...، که ممکن است، در ظاهر با اسناد بین‏المللی حقوق بشر، متضاد به نظر برسد، اما برای رفع این‌گونه تضادها هم راه حل‎هایی؛ نظیر قاعده‌ی اهم و مهم، شرایط اجرای قصاص و...، وجود دارد.

کلیدواژه‌ها